เมื่อ AI สร้างภาพร่างกายมนุษย์—ผลลัพธ์ที่สะท้อนอคติและค่านิยมเดิม

ในยุคที่ปัญญาประดิษฐ์ (AI) ก้าวเข้ามามีบทบาทในชีวิตประจำวันมากขึ้น เรามักคาดหวังว่าเทคโนโลยีจะช่วยเปิดมุมมองใหม่ ๆ และสร้างความหลากหลายให้กับโลก แต่ผลการศึกษาล่าสุดจากมหาวิทยาลัยโตรอนโตกลับชี้ให้เห็นว่า AI ยังคงสะท้อนและตอกย้ำอคติเดิม ๆ ของสังคม โดยเฉพาะเมื่อถูกขอให้สร้างภาพร่างกายมนุษย์ทั้งชายและหญิง

ทีมนักวิจัยได้ทดลองใช้แพลตฟอร์ม AI ยอดนิยมอย่าง Midjourney, DALL-E และ Stable Diffusion เพื่อสร้างภาพร่างกายมนุษย์ รวมถึงภาพนักกีฬา ผลลัพธ์ที่ได้คือภาพที่เต็มไปด้วย “อุดมคติร่างกายแบบตะวันตก” ซึ่งเน้นความผอมเพรียวและกล้ามเนื้อชัดเจน โดยเฉพาะในภาพนักกีฬา AI มักสร้างภาพที่มีไขมันต่ำและกล้ามเนื้อเด่นชัดมากกว่าภาพคนทั่วไป

ความแตกต่างระหว่างเพศที่ AI สร้างขึ้น

• ภาพผู้หญิง มักถูกทำให้ดูอายุน้อย ผิวขาว ผมบลอนด์ และแต่งกายด้วยเสื้อผ้าที่เปิดเผย เช่น ชุดว่ายน้ำ
• ภาพผู้ชาย มักถูกสร้างให้ตัวใหญ่ กล้ามชัด มีขนตามร่างกาย และส่วนใหญ่ไม่สวมเสื้อ

สิ่งนี้สะท้อนให้เห็นว่า AI ไม่เพียงแต่สร้างภาพ แต่ยัง “ทำให้การทำให้เป็นวัตถุ” (objectification) ชัดเจนขึ้น โดยเน้นรูปลักษณ์ภายนอกมากกว่าฟังก์ชันหรือความสามารถของร่างกาย

ปัญหาความหลากหลายที่ถูกละเลย

นักวิจัยยังพบว่า AI มักสร้างภาพที่เป็นคนหนุ่มสาวผิวขาวเกือบทั้งหมด โดยไม่มีการแทนค่าความหลากหลายทางเชื้อชาติ อายุ หรือความพิการเลย และเมื่อขอให้สร้างภาพ “นักกีฬา” โดยไม่ระบุเพศ AI เลือกสร้างภาพผู้ชายถึง 90% ซึ่งสะท้อนอคติที่ฝังอยู่ในระบบ

ข้อเสนอและแนวทางแก้ไข

นักวิจัยชี้ว่า หากเรายังปล่อยให้ AI ทำงานโดยไม่ใส่ใจเรื่องความหลากหลายและความเป็นมนุษย์ เราจะยิ่งตอกย้ำภาพจำที่เป็นอันตรายต่อสังคม ทั้งในแง่การรับรู้เรื่องรูปร่าง ความมั่นใจในตนเอง และแรงจูงใจในการดูแลสุขภาพ ดังนั้นจึงควรมีการออกแบบ AI ที่คำนึงถึงเพศ เชื้อชาติ อายุ และความพิการ เพื่อสร้างภาพที่สะท้อนความจริงและความหลากหลายมากขึ้น

นอกจากนี้ ผู้ใช้เองก็มีบทบาทสำคัญในการตั้งคำถามและออกแบบคำสั่ง (prompt) อย่างมีสติ รวมถึงการตีความภาพที่ได้อย่างวิพากษ์วิจารณ์ ไม่ควรเชื่อว่าภาพจาก AI คือ “ความจริง” แต่ควรมองว่าเป็นผลผลิตที่สะท้อนอคติและค่านิยมที่ถูกฝังอยู่ในข้อมูลที่ใช้ฝึก AI

สรุปประเด็นสำคัญ

• AI มักสร้างภาพร่างกายตามอุดมคติแบบตะวันตก: ผอมเพรียว กล้ามชัด
• ภาพผู้หญิงถูกทำให้ดูอายุน้อย ผิวขาว ผมบลอนด์ และแต่งกายเปิดเผย
• ภาพผู้ชายถูกสร้างให้กล้ามใหญ่ มีขน และมักไม่สวมเสื้อ
• ความหลากหลายทางเชื้อชาติ อายุ และความพิการแทบไม่ปรากฏ
• เมื่อไม่ระบุเพศ “นักกีฬา” AI เลือกสร้างภาพผู้ชายถึง 90%
• นักวิจัยเสนอให้ใช้แนวทางที่เน้นมนุษย์เป็นศูนย์กลาง เพื่อหลีกเลี่ยงการตอกย้ำอคติ
• ผู้ใช้ควรตั้งคำสั่งอย่างมีสติ และตีความภาพอย่างวิพากษ์วิจารณ์ ไม่มองว่าเป็นความจริงแท้

…..

เรียบเรียงโดย AiNextopia